mustafa-duzenli - hadis üsülü

HADİS USÛLÜ

HADİS

1-Kavli(Sözlü):Hz. Peygambere ait sözler

2-Fiili:Hz. Peygambere ait davranışlar

3-Takriri

a)Sarih takrir:Hz. Peygamberin bir uygulamayı tasvib ve tasdik etmesi

b)Zımmi takir:Hz. Peygamberin bir olay karşısında sükût buyurması.

4-Vasıf

a)Hulki:Hz. Peygamberin herhangi bir huyunu belirten hadisler

b)Hılki:Hz. Peygamberin şemâline dair bilgiler

HADİSİN YAPISI

1-Sened: Metnin başında yer alan ve biri diğerinden almak ve nakletmek suretiyle hadîsi rivâyet eden kişilerin, Hz. Peygambere varıncaya kadar sayıldığı kısımdır.

2- Metin: Senedin, ya da râviler zincirinin kendinde son bulduğu, rivâyet edilen asıl hadîs kısmına verilen isimdir.

HADİS ÖĞRENİM VE ÖĞRETİM YOLLARI

1-Sema:Öğrencinin hocadan bizzat duyarak bu rivayeti alması.

2-Kıraat:Öğrencinin hocanın huzurunda ezberden veya kitaptan hadis okuması

3-İcâzet:Hocanın, talebesine rivayet konusunda izin vermesi

4-Münâvele:Hocanın talebesine bir kitap veya yazılı bir metin vermesi

5-Kitabet:Hocanın talebesine kendi eliyle bir hadis yazdırması

6-İ’lam:Hocanın icazetten söz etmeksizin “benim rivayetim budur” diye açıklamada bulunması

7-Vasiyet:Hocanın ölmek veya yolculuğa çıkmak üzere –rivayet izninden söz etmeksizin- kitabını öğrencisine vasiyet etmesi

8-Vicade:Bir kimsenin yazma bir risale veya kitabının ele geçirilmesi.

RİVÂYETİN SIFATI

A)Lafzen Rivayet: Hadisin Hz. Peygamberden aynen rivayet edilmesi

B)Ma’nen Rivayet:Hz. Peygamberden rivayet edilen hadisle ilgili lafızları hatırlamakla güçlük çekilmesi sonucu söylenen hadisler.

RAVİNİN VASIFLARI

1-Adalet:Ravinin insanlık değerlerine yakışmayan hata ve davranışlardan uzak tutan nitelikte olması

a)Müslüman olmak

b)Buluğa ermiş olmak

c)Akıllı olmak

d)Takva sahibi olmak

e)Maruret-insani ve örfi olarak saygılı yaşamak-.

2-Zabt:Duyduğunu duyduğu gibi nakleden

A)Uyanık olmak

B)Ezbere bilmek

C)Kitabı iyi korumuş olmak.

D)Manayı bozacak kelimelere hakim olmak.

RAVİ TABAKALARI

1-Sahabe:Hz. Peygamberi gören ve O’na imanla ölen kişiler

2-Tabiiler:Hz. Peygamberi görenleri görenler.

3-Etbâ’t-Tabiin:Tabileri görenler.

RAVİNİN TENKİDİ:

A)Cerh ve Ta’dil kavramları

-Cerh:Adalet ve zabt sıfatını ihlal edici bir kusur sebebiyle ravi ve rivayetin tetkikini istemek.

-Ta’dil:Ravinin adalet ve zab’tına hükmederek rivayetin sıhhatini onamak.

B)TA’NIN NOKTALARI

1-Adalet vasfına yönelik ta’nın noktaları:

a)Kizbu’r-ravi:Ravinin, hadis rivayetinde yalancılığı

b)İttihamu’r-ravi bi’l kizb:Ravinin yalancılıkla itham edilesi

c)Fısku’r-ravi:Ravinin günahkarlığı

d)Cahâlet’r-ravi:Ravinin tanınmaması

2-Zabt vasfına önelik tenlid noktaları:

a)Kesretu’l-galat:Rivayette çok yanlış yapmak

b)Faru’l-gafle:Ravinin aşırı gafil olması

c)Vehm:Ravinin hadisi doğru sanarak hatalar yapması

d)Muhâlefetu’s-sikat:Zayıf ravinin güvenilir ravilerden birine muhalif hareket etmesi

e)Sû’u’l-hıfz:Ravinin hafızasının parlak olmaması

HADİSLERİN SINIFLANDIRILMASI

1-Kabul ve red açısından:

a)Makbul:Ravisinin doğruluğu kabul edilen

b)Merdud:Ravisin doğruluğu kabul edileyen

2-Ravi sayısı açısından:

a)Mutavâtir Hadis:Aklın, yalan üzerinde birleşneleri âdeten mümkün görmediği raviler topluluğu

b)Ahad Hadis:Sadece bir kişinin rivayet ettiği hadisler.

c)Meşhur Hadis:Râvisi ikiden aşağı olmayan hadisler.

SÖYLEYENİ (MÜNTEHASI) AÇISINDAN HADİS:

a)Kutsi Hadis:Ayet olmamsı kaydıyla Allah’a nisbet edilen hadisler.

b)Merfu Hadis:Hz. Peygambere izafe edilen hadisler.

c)Mevkuf Hadis:Senedi sahabede kalan, Hz. Peygambere ulaşmayan hadisler

d)Maktu Hadis:Senedi Tabii ye izafe edilen hadisler.

SIHHAT VEYA HÜKÜM AÇISINDAN HADİS:

a)Sahih Hadis:Adalet ve zabt sahibi ravilerin muttasıl senedle rivayet ettikleri şazz ve muallel olmayan hadisler.

b)Hasen Hadis:Zabtı biraz gevşek olanravilerin muttasıl senedle rivayet ettikleri şazz ve muallel olmayan hadisler.

HADİSTE ZAYIFLIK SEBEPLERİ

a)Mürsel Hadis:Tabii’nin, sahabeyi atlayarak direk Hz. Paygambere izfe ettiği hadis

b)Münkatı’ Hadis:Etbauttabiinden olan ravinin tabiini atlayarak sahabeden naklettiği hadis

c)Mu’dal hadis:Senedin herhangi bir yerinde peşpeşe iki veya daha fazla ravinin düştüğü hadis.

d)Muallak Hadis:Senedin baş tarafında bir veya peşpeşe birkaç ravinin düştüğü hadis.

e)Mürsel hadis:Senede dair bir ravinin ismini atlayarak, orada böyle biri yokmuş izlenimi verecek şekilde senedi sevketmek.

ZAYIF HADİS ÇEŞİTLERİ

a)Mevzu Hadis:Hm Peygamber adına yalan uydurmak

b)Metruk Hadis:Yalancılıkla itham edilmiş bir ravinin rivayette yalnız kaldığı hadis.

c)Münker Hadis:Hadis usulcülerinin tarif ve tanımında farklı görüşler ileri sürdüğü hadis.

d)Muallel Hadis:Görünümde sahih olmakla beraber, bu sıhhati yok edebilecek gizli bir illet taşıyan hadis.

e)Müdrec Hadis:Hadiste olmayan bir kelamın hadise bitişik olarak zikredilmesi sonucu ortaya çıkan hadis.

f)Makbul Hadis:Sika ravilere muhalefet. Ya senedeki ravi isimlerine ya da metnin bazı kelimelerini takdim ederek rivayet etmekle gerçekleşen hadis.

g)Muzdarib Hadis:Biden çok rivayeti bulunduğu halde birini diğerine tercih edecek sebep bulunmayan hadis.

h)Şaz Hadis:Hadisçilerin tarifini farklı yaptıkları hadis.

ı)Musahhaf Hadis:Rivayette kelimelerin değiştirilmesi sonucu ortaya çıkan hadis.

i)Muharref Hadis:Kelimesi hareke değişikliğine uğramış hadis.